Perkembangan Intelektual dalam Sejarah Islam

TEMA 2: PEMBANGUNAN DAN PENEROKAAN

BAB 11: PERKEMBANGAN INTELEKTUAL

11.1 Perkembangan Ilmu 

Syed Muhammad Naquib al-Attas ® “ilmu ialah suatu kebenaran yang sampai ke dalam roh atau jiwa manusia.”

• Ilmu yang benar ialah ilmu yang tidak mengingkari perintah Allah SWT.
• Mengikut Islam, orang yang berilmu ialah orang yang paling tinggi darjatnya.
• Sumber ilmu :

1. Al-Quran
2. Akal
3. Alam

• Secara amnya, terdapat 2 ilmu utama:

Dari segi intelektual :

Kategori	Penerangan
Ilmu wahyu	Bersumberkan wahyu yg diturunkan kepada Rasulullah SAW dlm bentuk ayat2 al-Quran
Ilmu kasbi	Diperoleh melalui pembelajaran atau pengalaman. Akal & pancaindera sebagai medium.
Ilmu intuisi	[Hassan Langgulung] perpindahan sifat potensi ke alam nyata dalam bentuk lompatan intelektual yang cepat tanpa memerlukan usaha yang keras, susah payah dan pelajaran tetapi menerusi deria batin atau disebut keserasian hati, partisipati rohaniah atau rasa rohani.
Ilmu ilham	[golongan tasawuf] mengetahui perkara-perkara aqliyah (akal) yang mujarrad (abstrak)
Ilmu laduni	Ilmu yang dianugerahkan oleh Allah SWT secara langsung. Eg. Fizik, kimia, matematik etc
Ilmu akal	Akal = kelebihan dan keistimewaan yang dianugerahkan oleh Allah SWT kepada manusia. Akal membezakan antara manusia & haiwan Akal yang sempurna dapat melihat kewujudan dan kebesaran Allah SWT Akal merangkumi pengetahuan manusia tentang dirinya, alam sekitar, sejarah manusia dan masyarakat
Ilmu makrifat	Ilmu yang dicapai oleh manusia melalui pancaindera yang keenam. Eg. Ibu dapat rasa anak ditimpa kemalangan
Ilmu hakikat	[golongan tasawuf] ilmu yang paling tinggi tahapnya
Ilmu daruri	Ilmu yang bersandarkan al-Quran dan hadis Eg. Fiqah, tauhid, kalam, usuluddin, syariah, tasawuf

Perkembangan Ilmu Naqli dan Aqli Zaman Kerajaan Abbasiyah (Abad Ke-11 hingga 13)

• Perkembangan intelektual sememangnya sinonim dengan kerajaan Abbasiyah terutama semasa pemerintahan Khalifah Harun al-Rasyid dan puteranya, al-Makmun.
• Perkembangan intelektual (ilmu aqli & naqli) tetap berlaku walaupun kerajaan Abbasiyah berada pada era kemerosotan dan dikuasai golongan Bani Buwaih dan golongan Seljuk.

Ilmu aqli dan naqli alami perkembangan pesat berikutan kelahiran ramai tokoh2 yang unggul seperti :

• Al-Farabi (b.falsafah)
• Ibnu Sina (b.falsafah)
• Al-Biruni (b.falsafah)
• Ibnu Miskawayh – kuasai ilmu falsafah dan sejarah
• Al-Nasawi - matematik, perkenalkan huruf (angka) india di wilayah Arab
• Al-Istakhri (menjelang abad ke-11) :

1. Falsafah
2. Ilmu pelayaran
3. Ilmu bumi

• Pada zaman kekuasaan Bani Seljuk (1055-1199), perkembangan ilmu aqli dan naqli agak ketara kerana :

Terdirinya :

1. Universiti Nizamiyah
2. Universiti Hanafiah
3. Cawangan2 Universiti Nizamiyah pada setiap kota di Iraq dan Khurasan

• Penubuhan institusi ini penting untuk melahirkan ramai cendekiawan Islam dalam ilmu aqli dan naqli.

Contohnya :

1. Al-Zamakhsyari muncul sebagai penulis yang hebat dalam bidang tafsir dan usuluddin
2. Al-Ghazali (Hujjatul al-Islam) 

Karya :

1. Aqli – Tahafut al-Falasifah (bidang falsafah)
2. Naqli – Ihya’ Usuluddin (bidang usuluddin)                                                                                   Membincangkan pelbagai aspek pengetahuan, tatacara, kaedah ilmu dan akhlak yang menjadi contoh kepada umat Islam.

Umar al-Khayyam –

1. Falsafah, al-gebra dan geometri, baiki sistem takwim atas arahan Malik Shah.
2. peranan pentadbir yang gemar mendampingi para ulama (orang yang berilmu)

Perkembangan Ilmu Naqli dan Aqli Zaman Kerajaan Umayyah di Andalus (Abad Ke-11 hingga 13)

• [Abad ke-11] Kemunculan beberapa buah kerajaan kecil di Andalus, sekaligus menandakan bermulanya era kemerosotan Kerajaan Umayyah.
• Antara kerajaan yang muncul = Mulukal-Tawa’if, kerajaan al-Murabitun, kerajaan al-Muwahhidun dan kerajaan Bani al-Amar (Nasriyyah)
• Ketika kemerosotan Kerajaan Umayyah, perkembangan ilmu Aqli dan Naqli tetap berlaku ekoran kemunculan para cendekiawan Islam pada masa itu.
• Antara tokoh – tokoh terkemuka :

Ilmu Naqli

1. Ibnu Hazm (al-Zahiri) Menghasilkan kitab-kitab fikah Mendalami ilmu hadis Mengemukakan satu aliran teologi baharu berdasarkan pengalamannya “bahasa al-Quran ialah bahasa yang dicipta oleh Allah SWT untuk manusia dan manusia boleh memahami dan mempelajarinya” Karya : Al-Muhalla Al-Ahkam li Usul al-Ahkam Risalah fi Usul al-Fiqh Al-Fasl fi al-Milal wa al-Nihal	2. Abu Asim Karya : Al-Tuhfah (persembahan)
3. Ibnu Abd al-Barr (Ulama hadis terkenal) Karya : Al-Isti’ab li Sahabah Pendedahan dan kecemerlangan ilmu tentang hadis dan ulama hadis serta konsep ilmu menurut islam.	4. Muhyidin Ibnu Arabi Ulama sufi yang terkenal Bidang tasawuf Terkenal dengan fahaman Wahdatul Wujud Karya : Al-Futuhat al-Makkiyah
5.Qadi Iyad [abad ke-13] Terkenal dalam bidang hadis, fikah & sejarah Berjaya menghasilkan 20 buah kitab berkenaan bidang-bidang tersebut Karya : Al-Syafa bi Ta’rif Huquq al-Mustaffa (puji-pujian terhadap Nabi Muhammad SAW, akhlak & mukjizat baginda)

Ilmu Aqli

Ibnu Tufail Ahli falsafah yang unggul Karyanya telah diterjemah ke dalam bahasa Latin, Belanda, Inggeris, Jerman dan Perancis Karya : Hayy Ibn Yaqzan (memaparkan aliran2 pemikiran sezaman menerusi kisah) “walaupun falsafah agama adalah benar, tetapi ia tidak boleh digunakan secara langsung untuk membimbing urusan dan kehidupan rakyat biasa”	Ibnu Bajjah (dalam tamadun barat dikenali sebagai Avenpace) Komentator karya2 Aristotle Ahli muzik dan fizik Guru kepada Ibnu Tufail Dianggap setaraf dengan Ibnu Rusyd, Ibnu Sina dan al-Farabi Minatnya tertumpu kepada idea & pemikiran serta aspek2 kemanusiaan Menumpukan kajian tentang bentuk2 kerohanian dan idea2 yang terdapat dalam pemikiran manusia Karya : Tadbir al-Mutawahhid
Ibnu Rusyd Pengaruhnya yang luas menyebabkan muncul aliran falsafah di Eropah yang dikenali dengan nama Averoisme  Berusaha mengharmonikan antara falsafah dengan agama Karya : Tahafut al-Tahafut (mengandungi jawapannya terhadap ‘serangan’ al-Ghazali dan ulasannya terhadap karya2 Aristotle) Al-Kulliyat fi al-Tibb (bidang perubatan, telah menjadi rujukan berabad-abad lamanya di Eropah)

11.2 Sumbangan Tokoh-tokoh Intelektual Islam

Al-Khawarizmi ( اَلْخْوَارِزْمِ )

Latar belakang

Nama sebenar : Abu Abdullah Muhammad bin Musa al-Khawarizmi Di barat dikenali sebagai al-Khawarizmi, al-Cowarizmi, al-Ahawizmi, al-Karismi, al-Goritmi dan al-Gorismi Gelaran al-Khawarizmi diberi bersempena tempat kelahirannya, Khiva (daerah Khwarezm, selatan Laut Aral, Uzbekistan) Dilahirkan pada tahun 780 M Meninggal dunia pada tahun 850 M Berpengetahuan luas dalam bidang: Falsafah Logik Aritmetik & Geometri Astronomi Muzik Kejuruteraan Sejarah Islam Kimia Geografi Semasa pemerintahan Khalifah al-Ma’mun (815-833), beliau dinobat sebagai Ahli Falak Diraja atas sumbangan dan kajian beliau Karya : Mufatih al-Ulum’ Berkaitan sistem nombor Diterjemahkan ke bahasa Latin, De Numero Indorum Al-Mukhtasar fi Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah Berkaitan algebra Diterbit pada tahun 820 M Al-Jabr wa al-Muqabalah Berkaitan algebra Menjelaskan tentang penggunaan secans dan tangens dalam penyelidikan astronomi dan trigonometri Diterjemahkan ke bahasa Latin pada abad ke-12 Al-Jami wa al-Tafsir bi Hisab al-Hind Diterjemah ke bahasa Latin oleh Prince Boniopagri Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah Mengandungi 800 buah soalan matematik

Bidang Matematik
Pengiktirafan pemerintah Dilantik oleh Khalifah Harun al-Rasyid untuk menjadi pakar matematik dan ahli akademi matematik di Baitul Hikmah. Bertugas mengetuai dan mengawasi kerja penterjemahan buku-buku matematik dalam bahasa Yunani yang diperoleh daripada kerajaan Byzantine. Dilantik oleh Khalifah al-Ma’mun sebagai penasihat astronomi dan bertugas di balai cerap di Baghdad.	Memperkenalkan sistem nombor Memperkenalkan sistem nombor yang digunakan sehingga kini, iaitu, 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 dan 9. Angka-angka tersebut menggunakan simbol-simbol tertentu yang mewakili nilai-nilai tertentu. Merupakan individu pertama yang memperkenalkan angka sifar (kosong = 0). Melalui penggunaan angka sifar, muncul nombor yang mencapai infiniti. Perkataan “sifar” yang diperkenalkan beliau dipinjam oleh bahasa2 Eropah dengan sebutan cifre, chiffre dan zero. Pengenalan sistem angka yang sistematik membolehkan operasi pengiraan matematik diperluaskan meliputi operasi kuasa, log, kosinus dan sebagainya. Malah, membolehkan ilmu sains dan teknologi berkembang dengan lebih pesat.
Mempelopori ilmu algebra Dikenali sebagai Bapa al-Jabar (algebra) berikutan sumbangannya dalam jurusan aritmetik, iaitu al-jabar. Al-Jabar ialah suatu bidang matematik yang dipanggil ilmu persamaan. Karya teragungnya, al-Jabr wa-al-Muqabilah telah diterjemah ke dalam bahasa Latin pada kurun ke-12. Karya ini menjadi rujukan di universiti-universiti di Eropah sejak diterjemah mulai abad ke-12 hingga 16. Melalui kaedah penggunaan simbol yang mewakili nombor, nilai atau pemboleh ubah, banyak masalah-masalah pengiraan yang dihadapi oleh masyarakat Islam dapat diatasi.	Mencipta ilmu-ilmu baharu Mencipta ilmu baharu yang belum pernah dicipta oleh pakar-pakar matematik sebelum ini. Dalam kitab yang dihasilkan, pelbagai istilah baharu diperkenalkan seperti pemboleh ubah (x), pemboleh ubah kuasa dua (x2) dan pemalar (c). Al-Mukhtasar fi Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah mengandungi bab2 baharu seperti pengiraan darab, campur, tolak dan bahagi. Persamaan, timbangan dan ukuran. Keluasan bulatan dan segi tiga. Dan isipadu bentuk piramid dan kon.
Penyelesaian permasalahan harta pusaka Menghasilkan al-Kitab al-Mukhtasar yang dapat menyelesaikan masalah praktikal yang dihadapi oleh umat Islam, khususnya melibatkan pengiraan seperti pembahagian harta pusaka dan perniagaan. Penyelesaian masalah-masalah tersebut telah terkandung di dalam al-Quran dan hadis, namun ilmu yang terkandung di dalam kitab tersebut dapat membantu mengatasi masalah pengiraan yang lebih rumit dan kompleks.	Bidang geometri dan trigonometri Melalui penggunaan al-Jabar, al-Khawarizmi turut beri sumbangan dalam bidang geometri dan trigonometri. Ilmu geometri berkaitan dengan ciri dan hubungan titik, garis, sudut, permukaan dan pepejal dalam ruang. Ilmu trigonometri berkaitan dengan pengiraan segi tiga, sukatan sisi dan sudutnya. Kedua-dua cabang ilmu matematik ini disentuh dalam karyanya, Hisab al-Jabr wa al-Muqabalah.

BIDANG ASTRONOMI

1. Al-Khawarizmi dinobat sebagai Ahli Falak Diraja ketika pemerintahan Khalifah al-Ma’mun (kerajaan Abbasiyah) di atas sumbangan dan kajian yang telah dijalankan.
2. Merupakan tokoh pertama yang menyediakan takwim Islam (Zij al-Sindhind) yang berdasarkan astronomi India.
3. Dalam takwim tersebut terdapat jadual kedudukan matahari, bulan dan planet-planet.
4. Turut mengkaji pelbagai aspek astronomi dari sudut gerhana sehingga fasa-fasa bulan.
5. Memperkemaskan semula ilmu astronomi pada ketika itu
6. Membetulkan pelbagai pandangan Ptolemy
7. Menghasilkan peta dunia pertama yang telah diterokai pada zaman itu.
8. Menghitung isipadu dan ukur lilit bumi
9. Mencipta alat penentu kedudukan bintang, sukat masa dan jam matahari.
10. Menghasilkan 2 makalah tentang astronomi semasa bertugas di balai cerap.
11. Makalah pertama adalah mengenai alat yang diperbuat dari batu marmar yang dikenali sebagai “ruhkamat” dan digunakan untuk menentukan waktu solat, berdasarkan perubahan bayang-bayang sesuatu benda dalam bulatan, mulai terbit matahari hingga tenggelam matahari.
12. Makalah kedua adalah mengenai alat ukuran astronomi yang dikenali sebagai astrolab.
13. Ilmu al-jabar juga berperanan dalam penciptaan pelbagai alat pelayaran seperti kuadran (menyukat sudut dan altitud) dan astrolab (mengukur waktu, ketinggian gunung dan kedalaman perigi.

Ibnu Sina

Latar belakang

Nama sebenar : Abu Ali al-Hussayn bin Abd Allah bin al-Hasan bin Ali bin Sina Berketurunan Turki Dikenali sebagai Ibnu Sina di timur dan Avicenna di barat. Dilahirkan pada tahun 980 di Bukhara, Turkestan Tekun mempelajari ilmu. Beliau pernah membaca buku metafizik karya Aristotle sebanyak 40 kali Taat beragama. Beliau sering berdoa kepada Allah SWT apabila menghadapi kebuntuan untuk menyelesaikan masalah. Semasa berumur 16 tahun, beliau telah dapat menguasai ilmu perubatan. Berkat kesungguhannya, akhirnya Ibnu Sina telah muncul sebagai seorang pakar perubatan yang terkemuka. Berjaya menguasai pelbagai ilmu naqli (agama) ketika berusia 18 tahun dan seorang yang berinovatif. Beliau banyak menjalankan penyelidikan dan menghasilkan karya dalam pelbagai bidang ilmu terutamanya bidang perubatan. Meninggal dunia pada tahun 1037 (58 tahun) di Hamazan, Iran

Sumbangan Ibnu Sina

Bidang perubatan

Pengiktirafan dan penghargaan Beliau mendapat sanjungan di barat sehingga terdapat lukisan wajahnya di dewan besar fakulti perubatan, Universiti Paris. Diangkat menjadi doktor diraja kerana sembuhkan Sultan Nuh bin Mansur di Bukhara pada tahun 997 Gelaran : Bapa doktor perubatan kerana berjaya menyatupadukan teori perubatan Yunani Hipoccrates dan Galen serta pengalaman daripada ahli-ahli perubatan India dan Parsi. “Medicorum Principal” / Raja Doktor Diraja oleh kaum Latin Skolastik. Raja Ubat “Zenith” di dalam dunia Islam, iaitu tahap tertinggi dalam ilmu kedoktoran. Al-Syeikh al-Rais (Mahaguru Pertama) kerana kehebatan dan kepakaran dalam bidang perubatan yang tiada tolok bandingnya.	Penghasilan karya teragung, (al-Qanun fi al-Tibb / The Canon of Medicine) Merupakan khazanah perubatan yang amat bernilai. Menjadi sumber rujukan utama di universiti – universiti Eropah hingga tahun 1500. Karya tersebut masih diterima dalam dunia perubatan moden pada hari ini. Gerard Cremona telah menterjemahkan karya ini ke dalam bahasa Latin. Turut diterjemah ke dalam bahasa Hebrew, bahasa Inggeris, Perancis, Sepanyol dan Itali. Telah dicetak sebanyak 16 kali. Di dalam karya ini ada membincangkan mengenai penyakit saraf yang menjadi punca manusia menjadi lumpuh.
Penghasilan ensiklopedia perubatan Pada usia 21 tahun di Khawarazm, beliau mula menulis karyanya yang pertama berjudul al-Majmu dan diikuti dengan buku-buku lain. Segala karya dan cetusan idea Ibnu Sina (termasuk al-Qanun fi al-Tibb) dihimpunkan dalam satu buku besar berjudul Essai de Bibliographie Avicenna yang dihasilkan oleh Pater Dominican di Cairo.	Teori atanomi dan fisiologi Beliau menggambarkan analogi manusia terhadap negara dan mikrokosmos (dunia kecil) terhadap alam semesta sebagai makrokosmos (dunia besar).  Misalnya digambarkan bahawa syurga itu bulat dan bumi empat segi. Dengan demikian, kepala itu bulat dan kaki itu  empat segi.   Terdapat 4 musim dan 12 bulan dalam setahun.  Dengan begitu, manusia memiliki empat tangkai lengan (anggota badan) dan mempunyai 12 tulang sendi.     Hati (heart) adalah raja tubuh manusia, sementera paru-paru adalah menterinya. Leher merupakan jendelnya sang badan, sedangkan kandung empedu   sebagai markas pusatnya.   Limpa dan perut sebagai bumbung, sedangkan usus merupakan sistem komunikasi dan sistem pembuangan. Pengetahuan anatomi Ibnu Sina jelas dilihat dalam karyanya melalui penerangan2 yang lengkap dengan gambar2 dan sketsa2 tertentu. Ibnu sina mendapati jantung manusia mengandungi 3 injap yang terbuka dan tertutup dengan sendirinya semasa ia mengepam darah.
Impak penyelidikan yang dilakukannya Menemui : Penyakit baharu dan puncanya Pengaruh kuman dalam penyakit Jangkitan virus seperti tibi Penyakit rubella Alahan Cacar (smallpox) Penyakit jiwa Mendedahkan penyakit batuk kering (tibi) merupakan penyakit berjangkit Mengenal pasti bahawa air ialah pembawa segala kuman yang berbahaya dan menganggap ia punca penularan kebanyakan penyakit. Mengajar cara-cara pembedahan yang menekankan keperluan pembersihan luka. Dalam bidang farmasi, beliau menghasilkan ubat yang mujarab untuk pelbagai jenis penyakit. Menemui dan menjelaskan kepentingan ubat bius. Mencipta benang yang khusus untuk menjahit luka pembedahan, picagari dan lain-lain. Menjelaskan simptom2 penyakit kencing manis dan masalah yang akan timbul daripadanya.	Memperkembangkan ilmu psikologi Ibnu sina menemui ilmu yang dikenali psikosomantis iaitu perkaitan antara psikologi dan kesihatan. Beliau menjelaskan kepentingan emosi dalam memulihkan individu yang mengalami gangguan psikologi. Minat beliau terhadap bidang mengenai kesan akal ke atas jasad menyebabkan banyak karyanya berkisarkan gangguan psikologi.

Imam al-Ghazali

Latar belakang

Nama sebenar : Muhammad bin Muhammad at-Thusi al-Imam Abu Hamid al-Ghazali Dilahirkan : di Thus pada tahun 1058 Sejak kecil lagi, al-Ghazali telah merantau ke serata tempat untuk mempelajari pelbagai ilmu daripada ramai guru. Antara gurunya : Imam al-Radzakani Imam al-Abi Nash al-Isma’ili Imam al-Haramain Abu Ma’ali al-Juwaini Berjaya menguasai pelbagai cabang ilmu seperti usuluddin, usul fiqh, mantik, membaca hikmah dan yang paling terkenal ialah bidang falsafah. Karya / kitab : Ihya’ Ulumuddin Kimya al-Saadah Maqasid al-Falasifah Al-Mushtasfa min ‘Ilm al-Ushul

Imam al-Ghazali merupakan individu pertama yang mengklasifikasikan semula ilmu falsafah kepada 6 bahagian :

Ilmu falsafah	Penerangan (menurut imam al-ghazali)
Ilmu Matematik	Berkaitan ilmu hisab dan kejuruteraan. Ilmu ni tak berkaitan dengan perbahasan dari sudut agama.
Ilmu Mantik	Berkaitan dengan logik akal dan cara akal sebagai agen penyusun hujah-hujah yang dikemukakan.
Ilmu Fizik	Berkaitan kajian alam, langit, bintang-bintang, air, udara dan alam seluruhnya.
Ilmu Ketuhanan	Mengkaji aspek ketuhanan dari perspektif akal. Ilmu ini didasari oleh perbincangan mantik dan logik. Menurut imam al-ghazali, ilmu ini tersimpang daripada falsafah ketuhanan yang sebenar.
Ilmu Siasah	Perkara yang berkaitan dengan unsure-unsur keduniaan yang dapat membantu manusia menjalani kehidupan seharian dengan lebih baik.
Ilmu Akhlak	Berkaitan cara seseorang menjalani kehidupan seharian dengan sikap dan peribadi yang mulia.

• Metodologi yang diasaskan oleh Imam al-Ghazali adalah lebih jelas dan terperinci.
• Karya dalam bidang falsafah : 

1.Tahafut al-Falasifah 2.Maqasid al-Falasifah 3.Al-Munqidh min al-Dalal

• Dalam salah satu penulisannya, Abu Hassan al-Nadawi menyifatkan Imam al-Ghazali sebagai seorang yang istimewa.
• Imam al-Ghazali berjaya menyelamatkan akidah umat Islam daripada direntap oleh fahaman falsafah ketuhanan Yunani yang bertentangan dengan akidah Islam.
• Gelaran Hujjatul Islam (pembela Islam) yang diberikan kepadanya adalah amat tepat kerana beliau mampu memanfaatkan ilmu yang dipelajari daripada tokoh-tokoh ulama dan beliau bijak berhujah dengan mengemukakan pandangan-pandangan yang bernas.

SUMBANGAN IMAM AL-GHAZALI DALAM BIDANG ILMU KALAM

1. Beliau telah mengarang begitu banyak penulisan dalam ilmu kalam. Dalam penulisannya, beliau banyak mematahkan hujah-hujah dari pihak lawan yang dilihat agak keterlaluan semasa membahaskan isu-isu yang timbul daripada perbincangan ilmu kalam.
2. Ilmu kalam berkembang bagi mempertahankan akidah ahli sunnah. Sebagaimana yang terdapat dalam al-Irsyad, iaitu salah satu kitab karangan Imam al-Haramain (guru Imam al-Ghazali)
3. Ada disebut dalam sejarah, Imam al-Ghazali tidak menyukai majlis-majlis perdebatan berkaitan dengan ilmu kalam. Jika dijemput, beliau hanya berdebat menggunakan metadologi Rasulullah s.a.w dan para sahabat dengan berpaksikan al-Quran dan sunnah sahaja. Hal ini kerana beliau berpendapat tanpa 2 sumber utama itu akan menambahkan kerisauan dan kecelaruan dalam masyarakat pada ketika itu.
4. Dalam kitabnya Ihya’ Ulumuddin, ketika membincangkan berkaitan teori dan konsep ilmu, Imam al-Ghazali tidak meletakkan ilmu kalam sebagai satu ilmu yang bermanfaat kepada masyarakat. Beliau menganggap sesiapa yang keterlaluan membincangkan isu-isu berkaitan dengan sifat Allah SWT dan perbuatan Allah SWT adalah termasuk dalam golongan orang yang melakukan bidaah di dalam Islam.
5. Beliau berkata ilmu kalam tidak bermanfaat kepada manusia kerana :
6. Ilmu ini tersimpang jauh drpd matlamatnya yg utama iaitu mengenal Allah SWT.
7. Perbincangan ahli ilmu kalam terlalu jauh sehingga menyimpang daripada apa yang dibincangkan oleh para ulama.

SUMBANGAN IMAM AL-GHAZALI DALAM BIDANG TASAWUF

• Apabila menjadi ahli sufi, imam al-Ghazali berusaha membersihkan taswuf daripada perkara-perkara khurafat dan amalan yang terkeluar daripada ajaran agama Islam yang sebenar.
• Guru beliau dalam bidang tasawuf : al-Junaid dan al-Muhasibi
• Apabila mengetahui masyarakat melakukan kesalahan dalam bidang tasawuf, beliau melemparkan kritikan yang bertujuan untuk membetulkan kesalahan dan menghalang daripada penyelewengan yang boleh mencemarkan kemurnian Islam.
• Karya termasyhur beliau dalam bidang tasawuf : Ihya’ Ulumuddin

1. Telah diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu, Parsi, Urdu, Inggeris dan Perancis.
2. Menjadi sumber rujukan para ulama di rantau Alam Melayu.
3. Kehadiran kitab ini memberikan implikasi yang besar dalam pengajian tasawuf

• Imam al-Ghazali telah memurnikan semula ilmu tasawuf daripada kesesatan dan bidaah.

*Bidaah ialah jalan atau cara yang diikut (diamal) dalam agama yang tidak diwarisi daripada Rasulullah s.a.w atau sahabat baginda dan as-Salaf as-Soleh.

Ibnu Khaldun

Latar belakang

Nama sebenar : Abd al-Rahman bin Muhammad bin Khaldun al-Hadrami Tempat lahir : Tunisia pada tahun 1332 Ayah Ibnu Khaldun merupakan seorang ulama, ahli bahasa dan pemerintah angkatan tentera. Sifat : Tekun dalam menuntut ilmu walaupun sibuk dengan tugas pentadbiran. Bijak membahagikan masa untuk masyarakat dan menuntut ilmu. Kreatif. Karyanya iaitu al-Muqaddimah ialah hasil daripada pengalaman dan kreativiti beliau untuk mengetengahkan sejarah sebagai bidang ilmu yang tersendiri. Al-Muqaddimah menjadi bahan kajian para sarjana timur dan barat hingga ke hari ini.

Sumbangan Ibnu Khaldun

SUMBANGAN IBNU KHALDUN DALAM BIDANG PENSEJARAHAN

1. Ibnu Khaldun memperluaskan ruang lingkup kajian sejarah dengan melihat sejarah dalam konteks yang lebih luas, iaitu melalui perubahan-perubahan sosial yang berlaku dalam sesuatu masyarakat seperti yang diterangkan di dalam al-Muqaddimah.	2. Al-Muqaddimah merupakan karya agung dalam bidang pensejarahan bagi memahami corak perubahan organisasi politik dan sosioekonomi. Karya beliau memberikan suatu konsep sejarah yang merangkumi keseluruhan kegiatan manusia.
3. Karya ini memaparkan suatu prinsip asas dalam pengkajian sejarah, iaitu hukum-hukum yang menguasai proses perubahan-perubahan sesuatu masyarakat manusia seperti hubungan antara sebab dan akibat.	4. Mengikut konsepsi sejarah Ibnu Khaldun, ruang lingkup sejarah telah diperluaskan. Motif dan cita-cita seorang individu haruslah dikaji dengan sifat dan keadaan social yang dipengaruhi oleh persekitarannya. Ini bermaksud ruang lingkup sejarah merangkumi aspek-aspek geografi dan sosiologi.
5.  Sumbangan Ibnu Khaldun dalam bidang   teori dan pendekatan sejarah semakin jelas apabila ia memperkenalkan konsep pendekatan multidisciplinary dengan kajian sejarah dibantu oleh sosiologi dan geografi. Oleh sebab itu, Ibnu Khaldun dianggap sebagai pengasas pensejarahan dan sosiologi moden.	6. Beliau merupakan ahli sejarah pertama mengkaji segala aspek kehidupan sosial orang Islam dan melihat sejarahnya daripada perspektif sosiologi masyarakat yang dapat memberikan keterangan-keterangan yang relevan kepada semua tindakan sosial manusia. Hal ini menunjukkan kepentingan sikap kritis yang Berjaya menggabungkan pelbagai disiplin dalam pengkajian sejarah.
7. Ibnu Khaldun diiktiraf oleh pengkaji dan pemikir sebagai tokoh sarjana dan sejarawan yang mengatasi sejarawan terkenal sebelumnya seperti al-Tabari dan al-Mas’udi. Teori pensejarahan Ibnu Khaldun dikembangkan oleh ahli sejarah Barat melalui penterjemahan al-Muqaddimah.

SUMBANGAN IBNU KHALDUN DALAM BIDANG KEBUDAYAAN

• Ibnu Khaldun merupakan seorang penggiat budaya & kesusasteraan Arab. Beliau berguru dengan Syeikh Muhammad Bahr di Tunisia bagi menajamkan kemahiran bersyairnya
• Banyak hasilkan syair sejak kanak-kanak lagi.
• Kemahiran terserlah apabila beliau berbahas mengenai syair Arab dalam kitab al-Muqaddimah.

SUMBANGAN IBNU KHALDUN DALAM BIDANG ILMU DAN PEMIKIRAN ISLAM

• Ibnu khaldun banyak meninggalkan sumbangan yang bernilai kepada tamadun manusia. Beliau berpendapat bahawa sesebuah tamadun tertegak di atas hasil kombinasi antara keunggulan rohani dan jasmani.

• Beliau merupakan pelopor kepada pemikiran-pemikiran moden khususnya dalam bidang sejarah, politik, ekonomi, sosiologi dan pendidikan.

• Kejayaan Ibnu Khaldun mendorong para sarjana mengiktiraf karya beliau sebagai bahan kajian dan rujukan dalam bidang-bidang tersebut.

• Sanjungan terhadap beliau berterusan hingga ke hari ini. Pemikiran beliau sering dijadikan wacana, tema-tema seminar, bengkel dan persidangan ilmiah serta judul-judul buku dan tesis pada peringkat pengajian tinggi.

• Sebuah anugerah ilmiah yang berprestij dinamakan sempena nama beliau, iaitu The Khaldun Chair of Islamic Studies di Universiti Amerika, Washington DC. Nama Ibnu Khaldun diabadikan di sebuah universiti terkemuka di Jakarta, Indonesia iaitu Universiti Ibnu Khaldun.

SUMBANGAN IBNU KHALDUN DALAM BIDANG EKONOMI